Przekształcenie się kapitalizmu wolnokonkurencyjnego w imperializm oznaczało ukształtowanie się nowej, odrębnej fazy w rozwoju kapitalizmu jako formacji społeczno-gospodarczej. Imperializm powstał jako kontynuacja podstawowych właściwości kapitalizmu, które występują jednak w nowych formach. Zasadnicze znaczenie miało tu zastąpienie wolnej konkurencji przez monopole. Nie przekreślało to bynajmniej konkurencji jako istotnej cechy kapitalistycznego sposobu produkcji w każdej jego fazie. ?Monopole wyrastając z wolnej konkurencji nie usuwają jej, lecz istnieją nad nią i obok niej, stwarzając przez to szereg szczególnie ostrych i głębokich sprzeczności, tarć, konfliktów”. Powstanie imperializmu jako odrębnej fazy kapitalizmu nie oznaczało także eliminowania innych podstawowych cech kapitalistycznego sposobu produkcji. Imperializm podniósł na wyższy szczebel procesy uspołecznienia produkcji w kapitalizmie. Monopolizacja, będąc rezultatem wysokiego szczebla koncentracji produkcji i kapitału, stała się przyczyną dalszych postępów koncentracji, osiągnięcia w tej dziedzinie poziomu nie znanego w historii kapitalizmu.
